De donkere kamer van Damokles

1.       Willem Frederik Hermans, De donkere kamer van Damokles
Amsterdam, 1^e druk in 1958, 29^e druk (mijn versie) in 1988
334 pagina’s

2.       Oorlog en verzet

3.        De donkere kamer van Damokles vertelt het verhaal van Henri Osewoudt, sigarenhandelaar te Voorschoten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog ontmoet hij de verzetsman Dorbeck, die sprekend op hem lijkt op één ding na: dat hij zwart haar heeft terwijl Osewoudt blond is, en die hem opdrachten geeft die hij gewillig uitvoert. Naar aanleiding van zijn daden wordt Osewoudt gevangengenomen; komt hij weer vrij; pleegt hij een moord, en nog een moord.
Na de bezetting lijkt alles zich tegen hem te keren en wordt hij gekwalificeerd als landverrader. Zich beroepen op Dorbeck blijkt onmogelijk: er is geen enkel spoor dat naar deze man leidt. Het enige dat Osewoudt heeft om de wereld Dorbecks bestaan te bewijzen is een camera met een foto van Dorbeck erin, maar ook die foto blijkt uiteindelijk mislukt. (www.lezenvoordelijst.nl/zoek-een-boek/nederlands-15-tm-19-jaar/d/de-donkere-kamer-van-damokles/)

Titelverklaring

Een titel is vaak de kortst mogelijke samenvatting van een verhaal. Een titel van een verhaal kent verschillende interpretaties, meestal een letterlijke en een figuurlijke. Vaak gebruikt de auteur de titel ook nog op een speciale manier.

-       Geef die twee of drie titelverklaringen. Als je er meer weet, mag je er natuurlijk meer geven.

Verplaats je ook even in een ander:

-       Jij bent de auteur en je kiest een titel die jij het geschiktst vindt. Verklaar die nieuwe titel en voeg een passend fragment uit je boek toe.

-       Nu kies je als uitgever een uitdagende titel die het beste effect heeft op de verkoopcijfers. Verklaar je keuze en voeg een passend fragment toe.

Het donkere kamer-gedeelte in de titel komt omdat de hoofdpersoon veel tijd in donkere kamers doorbrengt om foto’s te ontwikkelen en foto’s spelen ook een belangrijke rol in het verhaal. Osewoudt komt voor het eerst in contact met Dorbeck door foto’s, het vertrouwen van Osewoudt wordt meerdere keren gewonnen door foto’s en Osewoudt ontwikkeld foto’s als hij ondergedoken zit, om zich nuttig te maken. Damokles verwijst naar het spreekwoord "Het zwaard van Damocles hangt hem/haar boven het hoofd". Wat zoveel betekent als ‘een continu dreigend (levens)gevaar’. Dit is erg toepasselijk aangezien het gevaar dat Osewoudt wordt opgepakt continu heerst. Een andere uitleg voor ‘de donkere kamer’ is dat het verwijst naar de vele cellen waarin Osewoudt door het hele verhaal zich bevind, de Duitse cel, de Engelse etc.

Een andere titel zou kunnen zijn ‘Dorbecks foto’, dit verwijst namelijk naar een aantal dingen. Eén daarvan is het feit dat Osewoudt er hetzelfde uitziet als Dorbeck:

‘In een andere schaal mengde zij een zwarte pap. Zij verdeelde zijn natte haar in smalle stroken die zij begon uit te kammen met een kam in deze zwarte pap gedoopt.
- Is het nu vlug klaar?

- Het duurt nog ongeveer twintig minuten.

- Het is een bespottelijke behandeling.

Zij kamde. Zijn schedeldak werd glanzend zwart. Ineens zag hij het: Dorbeck! Niet te onderscheiden van Dorbeck was hij! Hetzelfde zwarte haar, hetzelfde witte gezicht met rode konen. Had ik altijd zwart haar gehad, dan zou mijn hele leven anders geweest zijn, ook al heb ik geen baard, dacht hij. Ria en de sigarenwinkel vielen van hem af als een betovering, hij durfde zich bekennen dat het het beste zijn zou als de Duitsers zijn ongelukkige moeder maar pijnloos naar een beter wereld hielpen. Hij barstte uit in een eindeloze lach.

Een andere is de mislukte foto waarop Osewoudt aan het einde van het boek al zijn hoop heeft gevestigd:

Selderhost trok Osewoudt de film uit handen en hield hem tegen het licht.

- Maar, wel godverdomme! Wat zullen we nou hebben? Dat ben jij zelf! Ben jij dat zelf, ja of nee? En die vent die daar naast je zit, wie is dat? Maar dat is Obersturmführer Ebernuss! Ebernuss, christus nog-an-toe!

Osewoudt pakte nu zelf de natte film met twee handen beet en rukte eraan, maar Selderhost liet niet los.

Osewoudt begon te gillen:

- Dat is een andere foto! Dat is een foto die gemaakt is op de zolder van Moorlag, toen ik daar met Ebernuss was. Maar daarnaast moet de foto zitten waar ik met Dorbeck opsta! Het was de volgende opname!

Selderhorst, Spuybroek, de meneer en de fotograaf hielden de hoofden vlak bij elkaar en keken naar het ene zwarte rechthoekje op die lange strook glashelder celluloïd. Zij waren alledrie minstens een hoofd groter dan Osewoudt.

Osewoudt rukte opnieuw aan de film, al had hij al gezien dat er inderdaad maar één foto op stond.

- Goed, kijk zelf!

Selderhorst liet los, Osewoudt keek. Toen zei hij:

- Hoe is dat nu mogelijk? Waar is Dorbeck?

Ten slotte kan ‘Dorbeck’s foto’ ook nog verwijzen naar de twijfel die de schrijver krijgt over het bestaan van Dorbeck en of Osewoudt misschien niet zelf Dorbeck heeft verzonnen en is.

Moorden en Dubbelgangers zou een goede titel zijn als het je puur om de verkoopcijfers gaat, dit verwijst namelijk naar het verhaal, er komen moorden in voor en Dorbeck en Osewoudt lijken op elkaar, maar het suggereert vooral spektakel.

In de serre rezen, onduidelijk in het tegenlicht, twee figuren op van hun stoelen. Nog voor zij helemaal rechtopstonden zei Zéwüster:

- U moet de groeten hebben van tante Amalia, en meteen werd er geschoten. Osewoudt zag niets meer. Hij had zijn rechterhand in de opgerolde handdoek gestoken die hij met de linkerhand voor zijn borst hield als een polsmof en door de handdoek heen schoot hij driemaal op de man met het rode hoofd die naast hem stond. De man sperde zijn mond open of hij wilde braken, strekte zijn handen uit naar Osewoudt’s schouders, maar greep mis en viel op de grond.